Nie tylko FIFA czyli gry piłkarskie na przestrzeni lat

Na początek sięgnijmy pamięcią czasów, kiedy o nowych produkcjach EA Sports nikt jeszcze nie myślał. Gry piłkarskie były znane i popularne nawet w erze komputerów 8-bitowych, sam pamiętam jak zagrywałem się w bardzo prymitywną grę na C64, dostarczaną na kartridżu, z widokiem z boku. Jej tytułu już teraz nie pomnę, ale pamiętam jakie wrażenie robiły na mnie, jako na kilkuletnim dziecku animowane trybuny oraz szum imitujący wrzawę kibiców. Przejdźmy jednak do nieco bardziej poważnych tytułów, które zapisały się na kartach elektronicznej rozgrywki po dziś dzień.

Kick Off było grą, a później marką stworzoną przez włoskiego dewelopera, Dino Diniego. Tytuł ten zadebiutował w 1989 roku w wersjach na Amstrada CPC, Atari ST, Amigę, PC MS-DOS, ZX Spectrum, a nawet doczekał się wersji na NES-a. Co ciekawe, już wtedy gra ta oferowała tryb rozgrywki wieloosobowej. W 1990 roku pojawiła się druga część, a w międzyczasie na rynku znalazł się Player Manager, który do symulowania spotkań korzystał z silnika gry Kick Off. Więcej o tym tytule znajdziecie w moim artykule na temat historii managerów piłkarskich. W sumie seria Kick Off doczekała się dziewięciu odsłon, nie licząc spin-offów w stylu wspomnianego Player Managera. Najnowsza część, Kick Off Revival pojawiła się na rynku w 2016 roku w wersjach na PlayStation 4, PS Vita oraz PC (Steam).

Kick Off było jedną z pierwszych gier, w których zawodnicy grali według wyznaczonej im taktyki, przesuwali się po boisku w ramach swoich pozycji, próbowali aktywnie przejmować piłkę, itp. Wśród trybów gry znalazła się liga oraz puchar z karnymi i systemem “nagłej śmierci". Gra pozwalała również zaimportować skład stworzony w ramach Player Managera, włącznie z taktykami.

Chyba najbardziej znany tytuł piłkarski gry mówimy o tytułach sprzed wielu, wielu lat. Gra pojawiła się w 1992 roku, nakładem studia Sensible Software, czyli Jona Hare i spółki - ludzi odpowiedzialnych też m.in. za grę Cannon Fodder. Najpierw dostępna była w wersjach na Amigę i Atari ST, następnie na IBM PC, a na przestrzeni kolejnych lat pojawiły się również wersje na CD32, Game Boya, Segę Master System, PC Windows oraz Xboxa. Co ciekawe, nie była to pierwsza gra piłkarska Sensible Software - wcześniej stworzyli oni MicroProse Soccer, ale dopiero Sensible Soccer zyskała tak olbrzymią popularność, że do tej pory organizowane są turnieje w tę grę.

W grze można było znaleźć drużyny klubowe, narodowe, jak również edytować i tworzyć własne zespoły. Jednym z elementów charakterystycznych tej gry była funkcja "aftertouch", która umożliwiała efektowne, ale mocno nierealistyczne skręcanie zawodnikami. W wielu opracowaniach branżowych Sensible Soccer jest nazywana jedną z największych gier w dziejach i tytułem, który wprowadzał innowację oraz miał olbrzymi wpływ na kształt późniejszych gier tego typu.

W 2015 roku Jon Hare zapowiedział prace nad duchowym spadkobiercą Sensible Soccer - Sociable Soccer. Już w 2016 roku pojawiły się pierwsze wersje, a w 2017 roku światło dzienne ujrzała kompletna gra - i to pomimo średnio udanej kampanii crowdfundingowej w serwisie Kickstarter.

A cóż to za wynalazek, zapytacie? Otóż starsi stażem gracze zapewne bezbłędnie wskażą International Superstar Soccer jako bezpośredniego poprzednika Pro Evolution Soccer - za obie te gry jest bowiem odpowiedzialne Konami. ISS pojawiło się na rynku w 1994 roku i doczekało się wersji dla Game Boya, GB Color, PlayStation, PS2 oraz GameBoya Advance, Nintendo 64, Game Cube’a, Segi Genesis, Segi Saturn, SNES-a, Windows PC i Xboxa.

Bardzo szybko po pojawieniu się pierwszych odsłon twórcy mogli się pochwalić między innymi w pełni odwzorowanymi i licencjonowanymi składami. Co ciekawe, EA Sports nie miało jeszcze wtedy wyłącznej licencji na wirtualną wersję Euro 2000, dlatego też w ISS 2000 również znajdziemy wszystkie zespoły, jakie rywalizowały wtedy o miano Mistrzów Europy. Marka na przestrzeni lat wiele razy ewoluowała i nosiła różne nazwy - ISS, ISS Pro, Winning Eleven, ISS Pro Evolution, aż w końcu doczekaliśmy się Pro Evolution Soccer.

Pierwsza odsłona kultowego PES-a pojawiła się na rynku w marcu 2001 roku na rynku japońskim oraz w listopadzie 2001 w Europie. Przez wiele lat konkurowała z serią FIFA od EA Sports, w pewnym momencie mocno dzieląc graczy na dwa obozy. Fani PES-a chwalili go za bardziej realistyczne ich zdaniem oddanie tego, co dzieje się na boisku - w tym zachowań piłkarzy, fizyki piłki, strzałów, itp. The Guardian opisał niegdyś rywalizację pomiędzy seriami PES i FIFA jako “największą rywalizację" w historii gier sportowych.

Gra była tak wielkim sukcesem, że sama tylko pierwsza część sprzedała się na całym świecie w blisko milionie egzemplarzy. Łącznie Konami wydało osiemnaście gier tej marki i kilka spin-offów, w tym grę mobilną Pro Evolution Soccer Club Manager. Gdyby zsumować wszystkie odsłony, sprzedano 111 milionów egzemplarzy.

W 2019 roku pojawiła się ostatnia odsłona gry pod tą nazwą, która to gra już nie zawierała Ligi Mistrzów, Ligi Europy ani Superpucharu Europy - Konami straciło licencje na wszystkie te rozgrywki na rzecz EA Sports. Rok później pojawiło się eFootball PES 2020, które wprowadzało olbrzymie zmiany w sposobie monetyzacji gry. Wersja “podstawowa" była darmowa, natomiast gracze mogli rozszerzać jej zawartość, kupując dodatki. Niestety, wraz ze zmianą nazwy i podejścia, spadła również jakość samej gry, a eFootball z 2021 roku była powszechnie krytykowana za tragiczną jakość, błędy i brak zawartości. Od tamtej pory nie ukazała się żadna kolejna odsłona tej serii.

Największa, najbardziej znana i popularna gra piłkarska na przestrzeni ostatnich ponad 30 lat. Jej początki sięgają roku 1993, kiedy to pojawiła się na rynku pod nazwą FIFA International Soccer. Kolejne odsłony, ukazujące się co roku, miały już dość tradycyjne nazewnictwo, do którego przyzwyczaili się gracze na całym świecie. Czasem jedynie pojawiały się spin-offy, które łamały ten schemat, jak na przykład FIFA Street. Dopiero w 2023 roku nastąpiła drastyczna zmiana nazwy, wymuszona końcem współpracy z federacją FIFA i wygaśnięciem licencji - dzięki czemu otrzymaliśmy pierwszą odsłonę serii EA FC.

Seria FIFA cechowała się między innymi technologią Virtual Stadium, która z początku napędzała dwuwymiarowe sprite’y, poruszające się po renderowanym w czasie rzeczywistym, trójwymiarowym stadionie. W odsłonie ‘97 po raz pierwszy pojawili się w pełni trójwymiarowi piłkarze. W 1998 roku pojawiła się pierwsza część w pełni dedykowana toczącym się wtedy rozgrywkom w Mistrzostwach Świata, z pełnym systemem eliminacji, fazą grupową i play-offami. Była to też pierwsza w pełni licencjonowana gra Electronic Arts / EA Sports. Z innych cech charakterystycznych można wspomnieć o profesjonalnych komentatorach telewizyjnych - z początku byli to jedynie Anglicy, jednak z czasem komentarz rozwijano o kolejne języki, w tym polski.

Z początku siła serii FIFA opierała się na klasycznych trybach gry i najpopularniejszych turniejach, jednak z czasem zaczęto kłaść nacisk na tryb, który dla jednych jest wyróżnikiem i największą zaletą serii, dla innych - jej największym przekleństwem. Chodzi oczywiście o tryb (FIFA) Ultimate Team, gdzie ze specjalnych kart zawodników budujemy własną drużynę i rywalizujemy nią z innymi graczami w trybach online oraz offline. Tryb ten jest często krytykowany za jego uzależniający, wręcz hazardowy charakter oraz stopniowe wymuszanie na graczach inwestowanie realnej gotówki w paczki, z nadzieją na coraz lepsze karty w nich. Niektóre kraje, jak np. Holandia, wręcz wymusiły na EA Sports odpowiednie zmiany, które pozwolą graczom dowiedzieć się o zawartości danej paczki jeszcze przed jej zakupem i otwarciem.

Do roku 2021 seria FIFA sprzedała się na całym świecie w liczbie 325 milionów egzemplarzy.